Τετάρτη 18 Ιουνίου 2014

Βιοπλαστικά: μια πρόκληση για ένα καλύτερο μέλλον


Η Πετροχημεία -δηλαδή η χημεία που ασχολείται με τα παράγωγα του πετρελαίου γνώρισε τεράστια ανάπτυξη τα τελευταία εξήντα χρόνια και άλλαξε ριζικά τον κόσμο γύρω μας. Τα προϊόντα που προέρχονται από την κατεργασία του πετρελαίου είναι άπειρα και υφίστανται σε κάθε πλευρά της ζωής μας, καθιστώντας την καλύτερη και πιο ευχάριστη. Η ραγδαία όμως τεχνολογική ανάπτυξη του τομέα των πλαστικών (χαρακτηριστικού εκπρόσωπου της Πετροχημείας) δεν έλαβε ποτέ υπ’ όψη την επίπτωσή τους στο περιβάλλον. Πολλά από τα πλαστικά που κυκλοφόρησαν ή εξακολουθούν να κυκλοφορούν στην αγορά κάνουν εκατοντάδες χρόνια να αποσυντεθούν πλήρως και άλλα μπορούν να αποβούν θανατηφόρα καθώς μερικά ζώα τα μπερδεύουν και τα καταναλώνουν ως τροφή. Μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο θα επιτρέψει σε κάθε χρήστη να δει εικόνες του νησιού από επιπλέοντα πλαστικά που έχει σχηματιστεί στον Ειρηνικό ωκεανό και νεκρά πτηνά στο στομάχι των οποίων έχουν βρεθεί πλαστικά καπάκια. Μια υποσχόμενη λύση στο πρόβλημα που περιγράφεται παραπάνω είναι τα βιοπλαστικά.
Σαν Bιοπλαστικά ονομάζουμε τα βιοαποικοδομήσιμα πλαστικά των οποίων τα συστατικά προέρχονται εξ ολοκλήρου από ανανεώσιμες πρώτες ύλες. Πολλά από τα βιοπλαστικά είναι επίσης κομποστοποιήσιμα, δηλαδή μπορούν να οδηγηθούν σε κατάλληλες βιομηχανικές μονάδες και να παράγουν κομποστ.
Είναι προφανές πως αυτά τα καινοτόμα προϊόντα παρουσιάζουν ορισμένα ισχυρά πλεονεκτήματα:   
  1. Ανανεώσιμη πρώτη ύλη. Η πρώτη ύλη για τα βιοπλαστικά είναι κυρίως φυτικής προέλευσης γεγονός που σημαίνει πως μπορούν να οργανωθούν καλλιέργειες που παράγουν συστηματικά τα συστατικά που αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία πλαστικών φιλικών προς το περιβάλλον. Έτσι επιτυγχάνεται και μερική απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των πλαστικών που κυριαρχούν σήμερα.  
  2. Μείωση των αέριων ρύπων του θερμοκηπίου. Οι διεργασίες παραγωγής των βιοπλαστικών  απαιτούν μικρότερη δαπάνη ενέργειας από τις αντίστοιχες πετροχημικές γεγονός που μεταφράζεται σε μειωμένη παραγωγή αέριων ρύπων.
  3. Βιοαποικοδομησιμότητα. Ακόμη κι αν απορριφθούν στο περιβάλλον -πρακτική σαφώς αποδοκιμαστέα- τα βιοπλαστικά προκαλούν μειωμένη επιβάρυνση σε σύγκριση με τα πετροχημικά “αδέρφια” τους καθώς τόσο το έδαφος όσο και οι μικροοργανισμοί που ζουν σε αυτό διαθέτουν ένζυμα που τα διασπούν προς τα βασικά δομικά τους συστατικά τα οποία είναι αβλαβή. 
Όμως μια προσεκτικότερη μελέτη του θέματος αναδεικνύει εύκολα το εξής πρόβλημα: η ανάπτυξη καλλιεργειών που προορίζονται να τροφοδοτήσουν την παραγωγή βιοπλαστικών με πρώτη ύλη θα μπορούσε να δράσει ανταγωνιστικά προς τις καλλιέργειες τροφίμων και να οδηγήσει σε αύξηση των τιμών τους, οξύνοντας έτσι το επισιτιστικό πρόβλημα. Δυστυχώς ο πλανήτης Γη είναι πάντα ο ίδιος και πρέπει να “θρέψει” τον διαρκώς αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό. Επομένως η αναζήτηση για την εξεύρεση πρώτων υλών θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αποτελεσματική διαχείριση των υπολειμμάτων που προκύπτουν από την από την αγροτική παραγωγή.
Θα ήθελα να κλείσω λοιπόν αυτό το άρθρο με μια πρόταση προς την Π.Ε Άρτας. Προτείνω να εκπονήσουν μια ποσοτική και ποιοτική μελέτη σχετικά με τα υπολείμματα της αγροτικής παραγωγής στην περιφερειακή ενότητα Άρτας. Είναι αναγκαίο να γνωρίσουμε τη σύσταση και τον όγκο των γεωργικών απορριμάτων για να κρίνουμε αν και κατά πόσο είναι αυτά εκμεταλλεύσιμα. Ίσως μια τέτοια μελέτη να αποτελέσει την απαρχή για την ανάπτυξη μιας νέας οικονομίας που θα μας βγάλει από την κρίση. Από την άλλη πλευρά βέβαια δεν μπορούμε να μιλάμε για νέες οικονομίες όσο εξακολουθούμε να στερούμαστε βασικές υποδομές όπως το βιοτεχνικό πάρκο…
Αυτές τις προκλήσεις οι τοπικοί αιρετοί άρχοντες είναι σε θέση να τις αντιληφθούν;  Ή μήπως περιμένουν να τους χειροκροτήσουμε για τις άοκνες προσπάθειές τους για να επαναλειτουργήσει το ΚΕΝ Άρτας ώστε να στηριχτεί η “επιχειρηματικότητα” του σουβλατζίδικου και της καφετέριας;

Τρίτη 3 Ιουνίου 2014

Άρτα 2020


Οι εκλογές πέρασαν και καθώς ο αχός τους πάει να καταλαγιάσει θα θέλαμε με το παρόν άρθρο να αναδείξουμε ορισμένες προοπτικές - προκλήσεις για την πόλη της Άρτας που ελάχιστα ή καθόλου συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Σκοπός μας είναι να σκιαγραφήσουμε αδρά κάποια χαρακτηριστικά που θα θέλαμε να χαρακτηρίζουν την πόλη μας το 2020. Οι προτάσεις που παραθέτουμε παρακάτω, φιλοδοξούμε να γίνουν η απαρχή ενός γόνιμου διαλόγου για να γίνει η Άρτα μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη.
Δυστυχώς, η ανάπτυξη της πόλης έως σήμερα έχει επιδείξει την έλλειψη οράματος. Δεν έχει καθοριστεί ο χαρακτήρας που οι πολίτες ζητάνε για την πόλη τους. Αυτοί, αν και είναι οι βασικοί χρήστες του χώρου, δεν έχουν λόγο και δε συμμετέχουν στο σχεδιασμό της. Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός πρέπει να επαναπροσδιοριστεί και η δημόσια διαβούλευση να καθορίσει το μέλλον της πόλης. Λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά που θα θέλαμε εμείς να έχει η πόλη, εστιάσαμε στη βιώσιμη ανάπτυξη, το περιβάλλον και το χώρο. Αναλυτικότερα:

1. Δημιουργία δορυφόρων - οικισμών περιμετρικά της πόλης. Η Άρτα εξαπλώνεται. Η ζωή στο κέντρο δυσκολεύει λόγω έλλειψης χώρων στάθμευσης, οι δημόσιες υπηρεσίες μετακινούνται προς την Περιφερειακή Οδό, έλκοντας και ιδιωτικές επιχειρήσεις ενώ το ποτάμι γίνεται φυσικός φραγμός για την πόλη. Περιμετρικά, ο αστικός ιστός στον Άγιο Δημήτριο (Κυράτσα) πυκνώνει ενώ στην Ελεούσα, η αγροτική γη δίνει τη θέση της σε αστικές χρήσεις. Αυτή η τροπή της οικιστικής ανάπτυξης που οδηγεί; Δορυφόροι-οικισμοί αλληλεξαρτώνται και αλληλεπιδρούν με το κέντρο. Αυτοί θα λειτουργήσουν άραγε πολωτικά προς αυτό; Ήρθε η στιγμή να δοθούν συγκεκριμένες κατευθύνσεις και να τεθούν νέα εργαλεία όπως φορολογικά κίνητρα και καθορισμός ζωνών χρήσεων γης, για την αποτελεσματική οργάνωση του χώρου.
2. Αποθάρρυνση κίνησης αυτοκινήτων προς το αστικό κέντρο - χρήση ΜΜΜ, ποδηλατόδρομοι. Γίνεται προφανές πως με την οικιστική ανάπτυξη που υπάρχει και με την ενδεχόμενη μελλοντική διόγκωσή της, οι κάτοικοι των δορυφόρων - οικισμών θα πρέπει να αποθαρρύνονται για την κίνησή τους προς το κέντρο της πόλης με αυτοκίνητο για λόγους αποσυμφόρησής του αλλά και περιβαλλοντικούς. Πρέπει δηλαδή να δημιουργηθούν πολιτικές που θα προκρίνουν τη χρήση ποδήλατου πάνω σε ένα εκτενές δίκτυο ποδηλατόδρομων και οργανωμένο σύστημα μέσων μαζικής μεταφοράς. Ειδικότερα για την κίνηση εντός πόλης θα μπορούσε να εφαρμοστεί κίνηση λεωφορείων χωρίς οδηγό όπως αυτά που θα κινούνται στο δήμο Τρικκαίων, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Citymobil2.
3. Δημοτικά κτήρια μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας. Η προστασία του περιβάλλοντος έχει έρθει έντονα στο προσκήνιο τον τελευταίο καιρό, αν και σε πολλές περιπτώσεις αναφέρεται μόνο σε φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς. Συγκεκριμένα, αναφερόμενοι στην Άρτα, εισερχόμενοι στη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020, δύναται να επιτευχθούν δράσεις για ενεργειακή αναβάθμιση μέσω της απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων. Οι τοπικές αρχές θα πρέπει άμεσα να στοχεύσουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, γιατί εάν και τα οφέλη δεν είναι άμεσα ορατά, μακροπρόθεσμα μπορούν να εξασφαλιστούν σημαντικοί πόροι για άλλες ανάγκες του δήμου. Και οι βελτιώσεις μπορούν να ξεκινήσουν από τα δημόσια κτίρια, καθώς αυτό το απόθεμα του κτιριακού δυναμικού είναι σημαντικό και πρέπει να σταματήσει να είναι ενεργοβόρο. Εξάλλου, πάντα στην κοινωνία οι ανώτερες κλίμακες διοίκησης δείχνουν το δρόμο προς το σωστό!
 
4. Πλήρες σύστημα ανακύκλωσης - αποκομιδής οργανικών υπολειμμάτων. Αν και η ανακύκλωση συσκευασιών έχει αρχίσει να εφαρμόζεται στην πόλη μας, η διαλογή στην πηγή των οργανικών υπολειμμάτων είναι ανύπαρκτη. Ζητάμε την τάχιστη ενημέρωση του ευρέως κοινού για τα ωφέλη της κομποστοποίησης και την οργάνωση ενός ολοκληρωμένου συστήματος αξιοποίησης των υπολειμμάτων στα πρότυπα που έχει θέσει ο Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ΔΕΔΙΣΑ Α.Ε (ΟΤΑ) στα Χανιά. Έτσι η οργανική μάζα που σήμερα επιβαρύνει το ΧΥΤΑ Βλαχέρνας θα μπορέσει να μετατραπεί σε έναν εμπορικά εκμεταλλεύσιμο πόρο με οικονομικά ωφέλη για την περιοχή. Αν μάλιστα το παραγόμενο κομποστ χρησιμοποιηθεί σε ευρεία κλίμακα ως εδαφοβελτιωτικό θα μπορέσει να συμβάλλει αποφασιστικά στην απονιτροποίηση του κάμπου της Άρτας και κατά συνέπεια στη μείωση της ανθρωπογενούς επιβάρυνσης στον Αμβρακικό κόλπο.

Πεποίθησή μας είναι πως οι προτάσεις που αναπτύχθηκαν παραπάνω, μπορούν να οδηγήσουν σε αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μέσα στην Άρτα και ταυτόχρονα να δώσουν μια αναπτυξιακή ώθηση στην ευρύτερη περιοχή που περικλείεται στα όρια του δήμου Αρταίων. Ευελπιστούμε να αποτελέσουν κομμάτι ενός σχεδίου με συγκεκριμένους στόχους και σαφή χρονοδιαγράμματα που περιμένουμε να παρουσιάσει η νεοεκλεγείσα δημοτική αρχή.

Για το άρθρο αυτό συνεργάστηκε η:
Χριστίνα Νικολακοπούλου, Πολεοδόμος - Χωροτάκτης Μηχανικός με ειδίκευση στην Αστική Αναγέννηση (UCL)